Soewarsih Djojopoespito: De Indonesische vrouw van morgen In: Kritiek en Opbouw. Algemeen, Onafhankelijk en Vooruitstrevend Indisch tijdschrift 1e Jaargang No. 9, 15 juni 1938. Pag.145-147.
Ten geleide De Indonesische vrouw bestaat niet, dat legt Soewarsih scherp uit in het onderstaande fragment. De zogenaamd 'moderne' vrouwen die zo veel Europese make-up gebruiken, bevinden zich in een maatschappij die haar daarvoor beloont. En wat de make-up zelf betreft, ga eens in de kraton kijken. Zo zijn veel vrouwen verscheurd tussen de Europese wereld die nog steeds overheerst en het moderne Indonesië dat al eigendomsrechten laat gelden. Wat nu? Mededogen, daar pleit Soewarsih voor. Dan zelfbewustzijn. Volgt een "nieuwe wereld".
Motto: "Maar deze zekerheid: dat de mens niet altijd geweest is, wat hij is, veroorlooft ons ook om te hopen, dat hij niet altijd dat, wat hij nu is, zal blijven." André Gide: "Nieuwe Spijzen"
De "moderne" vrouw wordt scherp gelaakt. Men verwijt haar de schmink, de rouge, de lippestift, het flirten en het jagen naar het eene genot na het andere. Men veroordeelt haar om het verlaten van het leeg geworden huis, om haar vrije manieren, haar laatdunkende houding en haar buitensporige vermetelheid de conventies te vertrappen, rusteloos levende in een storm van nieuwigheden en een wervelwind van luidruchtige vermaken. Met de middelen uit haar toiletdoos retoucheert ze de verwoestingen van de ouderdom en streeft ze naar een onvergankelijke jeugd en schoonheid. Onevenwichtig en wispelturig als ze is, gaat ze er prat op, "leven" en "bloed" te bezitten en ook durf om zich een wisselend leven te scheppen. Met minachting kijkt ze neer op de voortvegeterende ouderwetse vrouwen, die de deemoed als het hoogste in een vrouwenziel beschouwen. De moderne vrouw zegt: "Ik wil - en daarom doe ik het." Ze laat zich volstrekt niet afschrikken door de consequenties van haar daden, maar volgt haar eigen weg, al voert die haar ten ondergang. Ze is de volkomen "omslag" van haar moeder en maakt zichzelve van 'wild" en "nagejaagde" tot "subject" in het liefdesspel met de moderne Don Juan. Eerlijk, zelfs maar ál te eerlijk, onthult ze ons het verbijsterende, dat ook een vrouw hartstochten en instincten heeft en dat ze net als de man wel meerdere partners kan begeren. Ze leeft dan ook de door cultuur en conventies overkapselde instincten uit en weet waarlijk goed het genot te zoeken....... en te vinden. Ze voelt zich hierin volkomen gelijke van den man; in haar subject-zijn is ze meer man dan vrouw en voelt ze zich aan niets en door niets gebonden. Het huwelijk ontvlucht ze als iets benauwends en ze zoekt haar "geluk" in een luchtig avontuur en in haar hart is maar één angst: oud te worden en dood te gaan. De gedachte aan de dood houdt haar onbewust in eenzame uren vast, verschrikt haar en jaagt haar naar een nieuw avontuur. Ze volgt haar fatum en kan er zich niet aan onttrekken; in plaats van geluk vindt ze "verveling"; in plaats van bevrediging de eeuwige honger naar een sidderende vervoering.
Onder invloed van minderwaardigheidscomplexen komt ze tot onverantwoordelijke daden en ondervindt ten slotte, dat de zonde smaakt naar meer, doordat het prettiger is zich zo maar te laten gaan. Ze heeft de koene sprong gewaagd en bevindt zich er uitstekend bij. Zelfs vraagt ze zich af, waarom haar zusters zich willig onder "moraal" en "zeden" buigen, terwijl in haar leven slechts vrijheid is, los zijn van alle sombere, zwarte gedachten. Zo is de hedendaagse vrouw. En het is daarom niet te verwonderen, dat men haar geheel en al veroordeelt, tè scherp zelfs, wat niet eerlijk is. Wat haar opmaak betreft, de kratonvrouwen hebben die jaren eerder gekend en hebben er op een bekoorlijke manier gebruik van gemaakt om heur mannen te behagen, en te beheersen, zo het kon. De drijfveer tot die make-up is dezelfde, al bedient de moderne vrouw zich van moderne middelen, die, duurder en exquiser, eerlijk zeggen, waar het haar toch om te doen is. En zo lang de mannen de schoonheid, de "sexe" als het hoogste in de polariteit tussen man en vrouw beschouwen, zo lang zullen de vrouwen zich overgeven aan haar ijdelheid en meer waarde hechten aan een mooi gelaat dan aan een karaktervolle ziel. Daarom mogen we die make-up niet al te zeer laken; het is nu eenmaal een uitvloeisel van de bestaande maatschappij. We geven dan ook de meeste schuld aan deze voze maatschappij, aan win-en hebzucht en hypocritisch denken. En tenslotte bewonder ik in de "moderne" vrouw haar moed en oprechtheid, en ik heb daarom de hoop, dat alles zich ten goede zal keeren, want er is nergens een afgrond, of er bevindt zich een nieuwe wal, die ons verder leidt.......
(...) Zo staan wij, hedendaagse Indonesische vrouwen, nog verre van de vrouw van morgen. We zijn het volkomen bezit van den man: economisch geheel afhankelijk, in het huwelijk geen rechten, behalve in theorie en phrase. En de polygamie vernedert ons tot object....... (...) Nimmer versagend, trots alle aardse moeilijkheden, moeten we strijden tegen ouderwetse opvattingen en wettelijke bepalingen, die de onafhankelijkheid van de vrouw aan banden leggen, tegen adatgebruiken en huwelijkswetten, die ons verlagen tot zielloze objecten, "sexewezens" voor den man. En de Indonesische vrouwenbeweging heeft deze twee fundamentele richtlijnen te volgen, wil ze komen tot de geboorte van de "nieuwe" vrouw. (...) We hebben een taak te vervullen - een zware maar verheven taak! We zullen onze "nieuwe" wereld bouwen, een toekomst winnen en als "nieuwe" mensen weer herboren worden....
