Augustus 2008

Melati van Java: De Freule
Amsterdam: L.J. Veen, derde uitgave. zr. jr. (eerste dr. 1897)
Serie Melati van Java, Werken

Helene van Marne is opgevoed als freule: gevoelig, fijnbesnaard en vooral gespecialiseerd in fraaie japonnen en salongesprekken met heren. Daar heeft ze weinig aan als haar vader failliet blijkt te zijn. ZIjn credietbank heeft te veel crediet verleend. Helene heeft uit haar damesromans het idee opgevat te gaan werken voor geld.

"Voor 't eerst stond zij tegenover het proza des levens. Tot nu toe had zij als in een droom geleefd."(p.26)

Uiteindelijk vindt ze een bescheiden betrekking bij het handelskantoor van Raders, en zijn echtgenote en de kinderen. Ze schrijft administratiestukken over en woont in bij het gezin. Aanpassen vindt ze erg moeilijk:

""Ach," zuchtte Hélene, "alles kan ik missen maar hoe kan ik leven zonder canapé!"(p.43)

Haar ouders blijven overmatig geld uitgeven. Helene besluit meer uren te werken om zo hen met verdiend geld te kunnen ondersteunen. Als ze zich overwerkt, stuurt Raders haar naar zijn dochter. André Raders (zoon-van) vertelt haar de geschiedenis van zijn zuster Wendela:

"Zij was geëngageerd met een luitenant van het Indische leger, iemand die in alle opzichten haar waard was. Hij zou overkomen om met haar te trouwen en haar dan naar lndié mee te nemen. Alles was reeds bepaald toen hij bevel kreeg naar Atjeh te gaan; bij de eerste schermutseling viel hij in handen van den vijand en vond daar den vreeselijksten dood. Hij werd letterlijk in stukken gehakt.. ." [...]

"Zij is stil gaan werken; haar tranen stroomden als niemand ze zag. Haar haren zijn wit geworden ofschoon zij nog geen drie en twintig jaar oud was. Van des morgens vroeg tot des avonds laat bleef zij door werken en als men haar zeide dat zij zich ziek maakte door het werk, dan antwoordde zij, dat zij in den geest handelde van hem, die niet meer was en evenals hij haar plicht wilde doen tot het einde."
"Maar dan is zij een heldin." (p.115)

Wendela is voor Helene een groot voorbeeld. Bij haar komt ze dieper tot het inzicht dat werken hoger staat dan nietsdoen, dat een ijverig bestaan een vrouw aantrekkelijker maakt dan welke japon dan ook. Als André haar ten huwelijk vraagt, zegt ze ja. Maar eerst moeten alle verwikkelingen rondom haar ouders nog opgelost worden, en als vrouw is ze, zeer ten onrechte zoals Melati duidelijk laat uitkomen, buiten alle zaken gehouden.

Hoe Helene van Marle dat oplost, kunt u zelf lezen in deze roman die verbazend modern is voor 1897, de tijd waarin het ongepast werd geworden dat een beschaafde vrouw voor geld ging werken. Daar sprak men schande van. Melati's roman werd drie keer herdrukt.... een mening die keer op keer gehoord moest worden. Beslist een aanrader.

Klik op het plaatje om het hoofdstuk te downloaden (bevat een zipfile: Word 205 kb).

Wilt u de vorige afleveringen met de andere Boeken Van De Maand zien? Klik dan hier.