Johans Avontuur. Een vertelling uit Indie (1890)

Johan van Schermen is een Hollands jongetje. Hij woont in de dure wijk Bodjong van Semarang. Tevreden met zijn leven is hij niet: hij heeft een hekel aan zijn zusje Mimi en aan alle regels van zijn Europese opvoeding. Johan zou veel liever een Javaan zijn, en hij zegt aan de huisjongen Sidin:

"Ik wou, dat ik geen sinjo was, maar jouw kind, Sidin."

Sidin en zijn echtgenote zijn perplex:

"Maar Sinjo," riepen man en vrouw, "hoe kan je dat meenen? Een blanke is toch veel meer dan een Javaan."
"O neen, ik vind het zoo naar, een hollandsch kind te zijn. Ik zou zoo graag den heelen dag op bloote voeten loopen en geen buisje aan hebben, maar alleen een sarong. En javaansche kinderen behoeven niet te leeren - o Sidin, als je wist hoe vervelend dat leeren was - en dan kon ik altijd met de dieren zijn. Ik wou dat ik Mingoe was en niet sinjo Johan."
[p.11]

Johans hartewens een Javaan te zijn, komt de hadji Pah Sintro ter ore. Deze Javaanse man haat de blanke Hollanders. Als Johan klaagt dat hij naar Nederland wordt gestuurd (zijn ouders hebben een hekel aan zijn driftbuien, die ze "Javaanse kuren" noemen), ziet Pah Sintro zijn kans. Hij neemt Johan mee naar zijn woning. Is het een ontvoering? Nee, want Johan vraagt zelf om meegenomen te worden. En ja, want Pah Sintro brengt Johan niet meer terug. Johan moet hem later helpen de Hollanders uit Indië te verdrijven.

"Dat kon onmogelijk! Je vond het zoo naar Hollander te zijn en wou Javaan worden. Nu, ik zal je ook je zin geven. Je kunt het wel worden. Je blijft eenvoudig hier en dan zal ik je alles leeren, wat je noodig hebt om een Javaan te zijn."
"Maar ik wil niet, ik wil niet!" gilde het kind.
"Stil!" en met zijn groote met bloed beloopen oogen keek de Hadji hem dreigend aan, "je moet geen wartaal spreken. Wat je gisteren wilde, dat moet je van daag ook willen. Jij blijft hier en zoolang je tegenspartelt, sluit ik je op. Wanneer je hier gewillig bent en alles doet wat ik je zeg, dan zal ik je loslaten; voor[68:]loopig mag je niet uit. Ik zal op je passen en ben ik uit, dan zal Nénèk het doen."
"Maar mijn ouders dan?"
"Ik zal je vader zijn en Nénèk wordt je moeder."
"Neen, dat is niet waar! Ik wil weg, ik zal 't pa zeggen, leelijke man, en die zal de politie waarschuwen."
"Je vader weet niet waar je bent, en kan 't ook niet weten; niemand vermoedt, dat je hier opgesloten bent."
Nu begreep Johan pas den vollen omvang van zijn toestand, hij vloog naar de deur en bonsde er tegen daar voelde hij een paar pijnlijke striemen op den rug.
"Ik zal je behandelen, zooals ik mijn jongens doe," zeide de Hadji, die met een rottinkje gewapend achter hem stond, "je hebt nu je wil: Waarom verzet je er je tegen? Ik zal je wel leeren Javaan te worden, dat vond je immers zoo prettig?"
"Maar niet zóó, neen niet zóó!"
"Wat wou je dan liever? Op zoo'n Hollandsche school zitten? 't Hangt maar van jou af, een prettig vrij leventje te hebben, als die andere jongens." [p.65]

Eenmaal onder de strenge hoede van Pah Sintro en zijn Koranschool, krijgt Johan spijt, maar dan is het te laat.De dagen gaan voorbij. Johan's ouders kunnen hem niet vinden en zijn mateloos ongerust. De jongen zelf doet alsof hij meewerkt, in de hoop zo te kunnen ontsnappen. In een onnadenkend moment vertelt hij dat aan de Javaanse jongen Birin, die ook weg wil. Samen ontsnappen ze.

Birin is aanzienlijk beter thuis in de wildernis dan Johan. Hij ondersteunt en helpt hem waar hij kan. Het Europese jongetje is weinig gewend, en op blote voeten lopen kan hij ook al niet. Na enkele avonturen vinden ze onderdak bij een Europees gezin. Daar vindt de hereniging met zijn ouders plaats. Birin mag als beloning bediende worden in Johans gezin. En Johan zelf? Die vindt Europees zijn het allerbeste.

Johans avontuur was een populair kinderboek: tussen de eerste druk uit 1890 en de hier gebruikte vierde druk 1922 liggen zo'n dertig jaar. We vinden hierin dus denkbeelden terug due het lezerspubliek van toen graag aan de kindertjes te lezen gaf. Wat zouden die gevonden hebben van een Hadji die Hollanders uit Indie wilden verdrijven? Dat zoiets mogelijk zou zijn, moet ze toch aan het denken hebben gezet. Een interessante roman, vooral door de verborgen gedachten.

Gebruikte editie: Baarn: Uitgeversmaatschappij E.J. Bosch Jbzn
Aantal boekpagina's: 117
Verkrijgbaarheid: tamelijk moeilijk
Prijs: ongeveer 20 euro

Klik op het plaatje om Johans Avonstuur te downloaden (bevat een zipfile: Word 56 kb).

Wilt u de vorige afleveringen met de andere Boeken Van De Maand zien? Klik dan hier.