Orchidée (1905)

In het pension in de Vergulde Kreeft (ergens in Nederland) is het gezellig voor de jongelui. Fietstochtjes, tenniswedstrijden en vrolijk gekibbel bepalen de dagen. Maar er is iemand, die niet zo goed kan meekomen. Dat is Idée Sonerius, een Indisch meisje. Haar voornaam is een afkorting van orchidee. Ze is even mooi als deze exotische bloem: zwart haar, slanke handen, schitterende ogen. Maar wat jongemensen-plezier is, heeft ze nooit geleerd, want:

"ik ben altijd met Vader alleen geweest op een eenzaam eiland in den Indischen Archipel, en daar hadden wij geen andere afleiding dan te studeeren en ik heb nooit vriendinnetjes gehad, ik weet niet eens of ik met hen zal kunnen omgaan." [p.14]

Idée is geboren op het eiland in de Molukken, nabij Banda. Haar vader was assistent-resident, haar moeder stierf toen Idée nog jong was. Vader en dochter voelden zich op elkaar aangewezen. Hij gaf haar onderwijs, met ambitieuze gedachten over haar toekomst. Met de baboe zijn ze naar Nederland gekomen, zodatIdée Oude en Nieuwe Talen aan de universiteit kan studeren en na promotie een van Nederlands vooraanstaande vrouwen kan worden.

Hij is terecht trots op zijn bijzondere dochter.Idée leest Griekse en Latijnse boeken en geeft blijk een scherp verstand te hebben. Dat zij niet kan koken, de kachel aanmaken of ander 'vrouwelijk' werk weet te verrichten, vindt hij in 't geheel niet erg. Hij heeft immers een andere bestemming voor zijn bijzondere dochter:

"'is een groote eer de jongste studente te zijn in heel Holland, misschien van de wereld en dan nog een vrouw, een indisch meisje."[p.25]

Idée zelf krijgt langzamerhand twijfels. De andere meisjes en jongens in het pension schijnen plezier te hebben:

"[...] telkens waren haar gedachten bij die jolige meisjes op hun fietsen, zij hoorden hen lachen en praten, zij zag ze in zee springen en plassen, krijgertje spelen.
Had zij daar plezier in? Vond zij het zoo begeerenswaardig, och neen! eigenlijk niet, maar waarom moest zij er dan telkens aan denken?
Nooit had zij op een fiets gezeten. Vader vond dat zulke gevaarlijke, onvrouwelijke machines, niets voor haar - maar wat was dan voor haar?
Alleen die geleerde dingen van over de duizend jaar oud en niet die mooie zon, die prachtige boom en die bloemen en die vriendinnetjes? [pag.31]

De twijfel die in het pension gezaaid wordt, groeit in Idée's hart, ook als ze met haar vader in Utrecht gaat wonen, zodat ze hier college's kan lopen. De dood van baboe is een keerpunt. Idée had zo graag voor haar gezorgd, maar zorgen had ze nooit geleerd.

Ludo, een vriend uit het pension zorgt ervoor dat zijn tante Josephine Kleiberg de zorg voor het gezin Sonerius op zich neemt. Een hele verandering, zo'n Hollandse vrouwenhand, moeten vader en dochter erkennen. Nu worden er geen sarongs tegen de inkijk opgehangen, zoals baboe deed.

Intussen is Idée's dillemma niet opgelost. Moet zij een 'echte vrouw' en opgaan in het huishouden met wat liefhebberij in filantropische bezigheden, of is het beter haar natuurlijke aanleg voor de studie te volgen?

Het antwoord geeft Melati van Java op de laatste pagina's van deze bijzondere emancipatieroman, waarin zij zoals vaker, de hoofrol geeft aan een even mooi als begaafd Indisch meisje. Het boek beleefde drie herdrukken en het lijkt ons, dat vele moeders het aan hun dochters gegeven hebben. Maar! Ook voor heren is het nog altijd boeiend om de geschiedenis te vernemen van een jonge vrouw als Idée.

Gebruikte editie: uitgave van L.J. Veen, te Amsterdam, 1905
Serie Melati van Java werken
Aantal boekpagina's: 185
Verkrijgbaarheid: redelijk
Prijs: ongeveer 15 euro

Klik op het plaatje om Orchidée te downloaden (bevat een zipfile: Word 130 kb).

Wilt u de vorige afleveringen met de andere Boeken Van De Maand zien? Klik dan hier.