De Familie van den Resident (1875)

Zelfs degenen die weinig van Melati van Java weten, zegt de titel De Familie van den Resident iets. In deze roman uit 1875 vertelt de schrijfster het verhaal van Constance van Welven, dochter van resident Frans van Welven en een niet bij name genoemde Indonesische vrouw.

Constance is de heldin van de roman. Melati noemt haar een "nieuwe Cordelia van een anderen koning Lear" (pag. 165). Die verwijzing naar King Lear van Shakespeare klopt. Melati van Java " kende haar klassieken.
Zowel in King Lear als in De Familie van den Resident is er sprake van een indringende vader-dochter relatie. De vader is een aanvankelijk een sterke heerser, de dochter is zijn oogappel. Maar door haar positie raken zij verwijderd. King Lear kan zijn Cordelia niet zijn land schenken omdat zij de jongste is en dus geen erfrecht heeft. Resident Van Welven voelt zich gedwongen Constance afstandelijk te behandelen omdat zij een voorkind heeft. Dat Constance (net als Cordelia) uiteindelijk de sterkste blijkt te zijn, ligt al in haar naam besloten: Constance, genoemd naar de deugd der standvastigheid Constantia.

De roman stamt uit 1875 en beschrijft een residentsgezin te Tjerawangan, op Java. Frans van Welven is getrouwd met de zelfzuchtige Etty Klovens. Zij geeft meer om aanzien dan om liefde. Van Welven heeft te weinig ruggengraat om weerstand te bieden. Om Etty alles te laten kopen wat zij wil, verduistert hij geld. Omdat zij een afkeer heeft van Constance, verloochent hij zijn liefde voor haar. En voor Etty geeft hij zijn ethische idealen op:

"Waar is de tijd gebleven?" dacht hij, "toen ik er mijn genot in stelde de grieven der Javanen te onderzoeken, hun recht te laten wedervaren, te handelen zooals het ons Hollanders betaamt, die hun schoon land tot het onze hebben gemaakt en in ruil hun niets daarvoor geven, dikwijls zelfs geen recht. (...)" (pag. 100)

Constance heeft de gevoeligheid van haar vader geërfd, maar zal de standvastigheid in haar karakter aan haar Javaanse moeder te danken hebben. Die eigenschap stelt haar in staat trouw te blijven aan de liefde voor haar vader, een gedane huwelijksbelofte en de heiligheid die zij in moederliefde voelt.
Gemakkelijk valt dit haar alles niet. In Etty vindt zij een kwaadaardige stiefmoeder die haar koud behandelt. Aan Tina Rever, een vriendin klaagt Constance haar nood. Tina antwoordt haar:

"Ach, Constance; er is niets anders te doen dan geduld te hebben. Ik ben ook een voorkind geweest en heb ook een Hollandsche stiefmoeder gehad. Van jongs af moest ik voor baboe spelen met mijn zusjes en broertjes. Dit is 't lot van ieder onzer. (...) Wacht tot je eens getrouwd bent en kinderen hebt. Als men van zijn ouders geen liefde heeft ontvangen, dan kan men alleen nog hopen door zijn kinderen bemind te worden." (pag. 89)

Dat laatste geldt voor Constance. Als resident Van Welven in geldelijke problemen komt vanwege het door hem verduisterde geld, komen Constance en haar echtgenoot hem te hulp. De eens zo smadelijk behandelde dochter, die "maar" een voorkind was, zal de reddende engel zijn. Hoe dat geschiedt en welke gevolgen dat heeft voor de andere 'familie van den resident', beschrijft Melati van Java op meeslepende wijze.
Nevenintriges, schilderingen van Java's natuur, intermezzi waarin Indische mensen in Holland verblijven, het is er allemaal en geeft de geschiedenis van Constance van Welven, de Indische dochter met het gouden hart, relief en betekenis. Een roman om niet te missen.

Gebruikte editie: Melati van Java: De Familie van den Resident, Schiedam: H.A.M. Roelants, 1883. Eerste druk: Leiden: Kolff, 1875.
Aantal boekpagina's: 200
Verkrijgbaarheid: redelijk
Prijs: ongeveer 20 euro voor latere drukken, eerste druk zeldzaam

Klik op het plaatje om De Familie van den Resident te downloaden (bevat een zipfile: Word 138 kb).

Wilt u de vorige afleveringen met de andere Boeken Van De Maand zien? Klik dan hier.