December 2007

'Het oog van Tomis' door Melati van Java.
In: Roosjes zonder doornen. Vertellingen voor Jongens en Meisjes. Purmerend: J. Muusses & Co, 1887 (p.2-17)


Slechts één verhaal van Melati van Java staat in deze verhalenbundel, en toch werd haar naam op het omslag in gouden letters gezet. Een betere reclame was kennelijk niet denkbaar. In 'Het oog van Tomis' vertelt Melati over de vriendschap tussen de Javaanse jongen Tomis en de Hollandse jongen Paul Duffels. Tomis is de wijzere, zoon van een loera. Paul is de driftkop die in zijn onbeheerstheid Javaanse kindertjes mishandelt.

Wanneer Paul in zijn drift zich op Tomis richt, gaat het mis:

"Tomis slaakte een snijdende gil en bracht de hand aan zijn linkeroog, waaruit het bloed gudste; dit bracht Paul een weinig tot bedaren. Hij bekommerde zich echter niet om het schreiend knaapje en ging boos maar zwijgend het huis in.
Men begrijpe de schrik van Tomis' ouders toen hun aardig ventje in zulk een toestand t'huis kwam!"[p.9]

Ongelukkig genoeg is dan al een hadji bij de ouders van Tomis geweest, om te zeggen dat het dorp hen wantrouwt. Ze gaan te veel met de Europeanen op, Pauls ouders.

Dan dreigt de situatie uit de hand te lopen. Er is sprake van opstand, van ontvoering en het uitsteken van Pauls ogen, een complot, angst en dreiging, maar veel komt weer goed. Paul overleeft een hachelijk avontuur en als zijn ouders de vader van Tomis vragen hoe ze hun zoon moeten straffen, geeft deze een waardig antwoord:

"De Sinjo is genoeg gestraft,"antwoordde de Javaan, "maar laat hij voortaan minder wreed zijn voor de Javanen, wier oogen hun even lief zijn als den Hollanders."
Den volgende dag werd uit de naastbijgelegen plaats een dokter ontboden, wien het gelukte Tomis' ééne oog te behouden; het andere bleef echter voor altijd gesloten. [p.16-17]

Pauls ouders betalen een opleiding voor Tomis, en Paul leert zijn drift te beteugelen.

Een opmerkelijke moraal voor een kinderverhaal uit 1887, dat tussen de regels door sympathie en begrip toont voor positie van Javanen in een koloniale maatschappij. Een oud verhaal met een moderne moraal... typisch Melati van Java!

Klik op het plaatje om het hoofdstuk te downloaden (bevat een zipfile: Word 26,6 kb).

Wilt u de vorige afleveringen met de andere Boeken Van De Maand zien? Klik dan hier.