juni 2019
De titel is ongewoon, wie heeft er nog een huisvriend tegenwoordig? Ooit was het een mooi en onschuldig begrip, waarop dit tijdschrift met zijn titel aansloot. Als een echte huisvriend van het gezin heeft het iedereen wat te bieden: verhalen en essays, prachtige llustraties en stof voor amusement en nadenken. In dit tijdschrift is ook een schat aan Indische letteren te vinden. Doorbladeren, lezen, en dan zien: ja, dit verhaal hoort er ook bij.
In de jaargang 1899 vond ik het treurige feuilleton Laatste droom, geschreven door Melati van Java. 1899, aan de vooravond van een nieuwe eeuw. Wilhelmina was net een jaar koningin der Nederlanden. Een andere tijd.
Heel in het kort is dit het verhaal van een Indisch meisje, dat na een ellendig huwelijk haar jeugdliefde weer ontmoet. Zij is nu weduwe, moeder van twee kinderen en somber: Daar heeft ze redenen voor:
"Herinnert u mijn Tony nog?” ging zij voort, “mijn mooi lief jongetje. O, hij hield zooveel van u. In den tuin van de societeit liep hij u altijd na. “Oom Roel, oom Roel!” zei hij dan en moest met uw sabel spelen. U kon zoo aardig met hem overweg! Kort nadat u wegging is het ventje gestorven. Ach! hij heeft zoo vreeselijk geleden.” Geen traan kwam in haar oogen, maar daarom juist zagen zij er zoo innig, zoo zielsbedroefd uit. “Sophie heeft het mij geschreven! ‘t Deed mij werkelijk aan, zoo’n aardig, lief manneke. Vreeselijk hard voor u!” “Geen van mijn kinderen was zoo gezond als hij, maar hersenziekte is een verraderlijke kwaal. En toch - toch is het misschien zóó beter.” Dat hij dood is, mevrouw?” “Och, men weet alles zoo niet. Hoe zou ik een jongen hebben opgevoed? Ik ben zoo zwak. In elk geval, dat heb ik reeds geleden. Ik kan hem niet meer verliezen ten minste!” “Foei! wat ziet u het leven somber in! Hoe kan dat op zoo’n morgen en met die natuur rondom u?” “Ik ben zoo’n oude vrouw geworden; onwillekeurig begin ik te klagen en ik vind niets zoo vervelend als klagende menschen. Niemand heeft er iets aan. ‘t Is veel beter niemand te zien en te spreken, als men niet anders meer kan dan klagen.” “Maar ik begrijp wat u voelt. Ik - hield ook zooveel van Tony. - Lijkt Nini op hem?” “Neen, dat kan ik niet zeggen. Nini is blond als - als Nederkerke, en Tony was zwart als...” “Als u, ja, dat weet ik, hij was uw sprekend evenbeeld.”
Nini is de dochter, die zich zeldzaam verstikkend gedraagt. Hoe dat afloopt, kunt u zelf lezen in De Leestrommel - klik en lees
Voort met die trein!
Uw Conductrice,
Vilan van de Loo
PS. Ik geef ook lezingen over deze schrijfsters, met prachtige oude foto's van toen. Belangstelling? Klik hier om te mailen.
Kijkt u even op Pinterest? Daar ziet u prachtige boekomslagen van de damesromans.
Biografieën tot dusver:
Lees ook:
In "het Damescompartiment van de Indische letterkunde", aldus Rob Nieuwenhuys in zijn Oost-Indische Spiegel, reizen eigenlijk maar vijf schrijfsters: M.C. Frank, Mina Kruseman, Annie Foore, Melati van Java en Thérèse Hoven. De suggestie is duidelijk: in de rest van de voorname letteren-trein horen alleen heren thuis.
Hoe geestig de term ook is, het idee erachter is niet juist. Want er waren veel meer schrijfsters dan de grote vijf. Het merendeel van hen was ooit beroemd, berucht of ten minste bekend.
Wat Indische, Indonesische en Nederlandse schrijfsters over Nederlands-Indë hebben geschreven, kan vele goederentreinen vullen. Romans, handboeken, gedichten, brochures, essays, feuilletons en toneelstukken vormen de oogst van honderden jaren schrijven in en over den Oost. Het Damescompartiment Online vestigt vol genoegen de aandacht op deze werken en de schrijfsters ervan. U vindt op deze site dan ook een mooie portrettengalerij, die onregelmatig uitbreiding krijgt. Kom dus regelmatig kijken.
Ik stop de brandstof in de trein. Na mijn studie Indische Letterkunde (Leiden, cum laude 1993) begon ik over deze vrouwen boeken te schrijven. Over de kruidengeneeskundige mevrouw J. Kloppenburg, over de journaliste Beata van Helsdingen-Schoevers, over de vertelster Lin Scholte en daarna promoveerde ik op een biografie van waarschijnlijk de allereerste Indische romanschrijfster in Nederland: Melati van Java. Wilt u meer weten, bezoek dan mijn website. Daar leest u ook, hoe gemakkelijk u mij kunt inhuren om een lezing te geven.
Voort met die trein! Het Damescompartiment Online wil ook het onderzoek stimuleren naar deze letteren. Daarvoor bestaat een fijne gemaksdienst, te weten een mailing-list. Wie contact wil met andere onderzoekers, nieuwsgierig is naar wie wat bestudeert, lastige vragen heeft of die moeiteloos weet te beantwoorden, kan zich op deze mailing-list abonneren.
Heeft u materiaal over een schrijfster die u graag in de galerij zou zien, neem dan contact op met de conductrice van het Damescompartiment Online: Vilan van de Loo. Zij overlegt met u over de mogelijkheden. En: alles is gratis! Waar wacht u nog op? Mail de conductrice meteen!
privacy: ik bewaar uw mailadres in een beveiligd bestand van de nieuwsbriefverzending. Het wordt alleen gebruikt om u de nieuwsbrief te sturen. Uitschrijven kan altijd en is gemakkelijk. Dan verwijder ik uw gegevens. Bij terugkomst bent u weer van harte welkom.
