Diet Kramer:
Het geheim van de gesloten kamer
's-Gravenhage: W. van Hoeve
[eerste druk N.V. MIJ. Vorkink te Bandoeng, 1941]

Ten geleide
In dit spannende boek bedoeld voor kinderen van 9 tot 12 jaar, komen we alle koloniale topi tegen wat het de bedienden betreft. Wirio is in de ogen van de Hollandse Moeder en haar kinderen wel vriendelijk, maar ook onbetrouwbaar en hij moet flink aangemaand worden het huishouden goed te doen. Wirio zat bovendien in een complot. Moeder zal hem later ernstig beknorren waarna hij, uiteraard niet bestand tegen deze Hollandse vrouwelijkheid, deemoedig zijn hoofd buigt. De eerste indruk van Wirio is echter anders dan die van een bang lammetje.
Als Moeder en de kinderen voor een verblijf 'boven' een verwaarloosd huis huren, valt er nog heel wat op te knappen. Hun auto rijdt het erf op en dan...

Hoofdstuk II: Er is iets niet in orde
(...)
Een Javaan schoot hier op het geluid van de knarsend remmende wielen de voordeur uit. Hij kwam hen tegemoet, een stofdoek in de éne hand en een sapoe lidi in de andere. Dit was ongetwijfeld Wirio. Hij was een kleine, tengere man van middelbare leeftijd, met een vriendelijk, lachend gezicht.
Hij begon met een hele serie verontschuldigingen, die alleen Lex verstond.
De man sprak blijkbaar uitsluitend Javaans. Lex speelde tolk, zo goed en kwaad als het ging.
"Hij zegt, dat hij zo veel mogelijk gedaan heeft, maar dat u niet boos moet zijn, wanneer niet alles klaar is. Hij kon hier pas om elf uur zijn."
"In zes uur kun je toch wel de vloeren van een huis dweilen," meende moeder en ze begon aan een inspectie-tocht. Dat viel niet erg mee!
Wirio mocht dan al een vriendelijk gezicht hebben en beleefd doen, een huis-schoonmaken behoorde zeker niet tot zijn sterkste kant. Hij had alle deuren en ramen opegezet, daarop viel niets aan te merken. Maar de vloeren waren stoffig en vuil; en vuil en verwaarloosd zag alles er eigenlijk uit.
Wirio liep achter moeder aan en prevelde hele reeksen van lange zinnen. Lex liep achter Wirio en moeder aan en vertaalde maar.
Wirio keek eens schuin naar Alex. Zijn gelaat was een onbewegelijk masker. Tòch meende Alex, dat Wirio het een erge tegenvaller vond, dat iemand van het gezelschap Javaans verstond en sprak.
"Hij zegt, dat het huis in geen twee jaar bewoond is geweest," vertelde Alex braaf. "Hij zegt, dat hij dankbaar zal zijn wanneer u, zolang u hier bent, gebruik wilt maken van zijn diensten. Hij zegt, dat zijn vrouw niet kan komen om u te helpen als baboe, ze woont ver weg en er zijn veel kleine kinderen. Hij zegt, dat hij kan wassen en strijken."
"Als hij de kleren op dezelfde manier wil wassen, waarop hij de vloeren gedweild heeft....." zei moeder met een bedenkelijk gezicht. Maar dat gezicht klaarde vlug op. Moeder liet zich niet zo gauw uit het veld slaan.
"Kom jongens, aan de slag. Lex, zeg tegen dien vlijtigen Wirio, dat hij nu nog beginnen moet met dweilen. Dadelijk. En jullie allemaal meehelpen met de barang. Henk, maak jij de primus in orde.
Zet een ketel water op.
In de mandfles die we meebrachten, is voor vandaag nog water genoeg.
Over een uurtje krijgen jullie rijst met eieren en thee. Jet en Greetje, jullie kunnen de keuken in orde maken. Ik maak de bedden op."
Het was een geweldige bedrijvigheid in en om het houten huis. Het was alsof de kale, stoffige wanden verbaasd toekeken. De chauffeur van de autobus kreeg een fooi en een kop koffie en reed toen heen. Hij wilde het slechte stuk weg nog achter de rug hebben, vòòr het donker inviel, in de nacht zou hij terugrijden naar de stad.
Na een drie kwartier zag het huis er al heel anders uit. De vloeren waren schoon, de bedden opgemaakt, op de primus stond een pan met rijst, de olielampen waren gevuld en aangestoken.
Buiten begon het te schemeren.
"Wat zitten er toch rare plekken in die vloer," zei moeder, terwijl ze de planken opmerkzaam bekeek, "het lijkt wel of er een of andere bijtende stof op is gevallen. Raar!"
Bob, die echt in zijn sas was en genoot van al dat ongewone om zich heen, zei met een sombere stem en rollende ogen: "Misschien is hier wel een moord gebeurd...... misschien zijn het wel bloedvlekken...... brrr! De moord in de rimboe!"
Greetje zette wijde, angstige ogen op en rolde.
"Bob, schei uit!" verbood moeder.
Wirio kwam aanschouwen met een oude mat, die in een van de goedangs had gelegen. De mat werd over de vloer van het grote woonverstrek gelegd en de vlekken werden vergeten. Voorlopig!
Lex dwaalde om het huis. Het was koud. Hij stak de handen in de zakken en rilde. Het werd al donker, morgen zou huh hier beter polshoogte kunnen nemen.
Zijn voet raakte een licht voorwerp. Hij bukte zich, het was een leeg sigarettendoosje. Hij wilde het weggooien, bedacht zich toen en bestudeerde de letters.
"Sarigandos".
Lex stond stil en er kwam een rimpel in zijn voorhoofd. Sarigandos...... Sarigandos, dat was een nieuw merk. Hij herinnerde zich dat zijn vader deze sigaretten óók rookte en gezegd had: "Nu zijn ze nog èrg goed voor de prijs, maar dat is altijd zo met een nieuw merk."
Maar Wirio zou zeker deze sigaretten niet roken.

(pag.28-34)