Tonke Dragt (Batavia, 1930)
Ze werd geboren in Batavia, 1930. Tonke Dragt. Eerst is alles gewoon. Opgroeien met vader, moeder, zusjes en vakanties in de bergen. Dan breekt de oorlog uit. Tonke is twaalf als ze in Tjideng komt. Later zei ze: "Een vriendinnetje van me wilde schrijfster worden en ik tekende. Samen maakten we een boek. (...) Er kwamen hele wijde verten in voor waarin je niet opgesloten kon worden. Als de hoofdpersonen toch werden gevangen ontsnapten ze, en alle maaltijden werden uitgebreid beschreven."
Naar Nederland in 1946. Dan naar Batavia, de Bersiap. Weer naar Nederland in 1948. Koele feiten zijn het, maar ze zeggen veel. In Nederland bloeit de carrière van Tonke Dragt. Haar boeken zijn beststellers en ze krijgt veel prijzen. In oktober 2004 ontving ze zelfs de Griffel der Griffels voor De brief voor de koning, het beste kinderboek van de laatste vijftig jaar. Bij de ontvangst zei ze een "beetje ninoe" te zijn en ze legde uit: "dat is Maleis, dat is overdonderd, verward."
Ninoe. 't Is een moeilijk woord voor Hollandse kranten om op te schrijven. Misschien zei Tonke gewoon 'bingoeng", suggereerde een Indische vriendin, om zich daarna op te winden over onbegrip in de pers. Hoe dan ook, in dat ene Maleise woord verscheen Indië opeens aan me.
En met dat woord ging ik terug naar de boeken van Tonke Dragt. Ik vond een wereld waarin mensen vaak "bingoeng" zijn. Omdat ze niet meer weten waar ze thuis horen of wie ze moeten zijn, of omdat ze geen antwoorden kennen op de waarom-vragen. Overal klonk iets van Indië door, de argeloosheid van de vooroorlogse tijd, de wreedheden van de Bersiap-tijd en het verlangen naar veiligheid. Nee, zo staat het er nooit. Wel anders.
Lees het prachtige Torenhooog en Mijlen Breed, waarin mensen op de planeet Venus wonen, temidden van natuur die meteen aan Java doen denken: "(...) bomen die donker waren, van purper tot zwart; het leken bomen van rook, met gevederde kruinen. En alles wuifde zachtjes heen en weer. Tussen de hoge stammen zweefden paarse en grijze nevels; heel het bos walmde en dampte." Maar de mensen schrikken wreed wakker uit die wereld: "We waren om zo te zeggen ingeslapen: onze droom was de schijnwereld die we om ons heen hadden opgetrokken. Nu zijn we allemaal onverwacht gewekt en moeten ons bed uit..."
Tonke Dragt woont nu in Den Haag. Op 12 november 2005 viert ze haar 75ste verjaardag. Die dag is uitgeroepen tot " Tonke Dragt Dag". Een feestelijke middag in Utrecht zal de schrijfster eren.
's Morgens zal ik in mijn huiskamer zachtjes "Lang zal ze leven!" voor haar zingen. Zou ze elke dag aan Indië denken, vraag ik me af, en wat heeft ze niet opgeschreven? Volgend jaar verschijnen er nieuwe boeken van haar hand. Ik hoop dat er een wondermooi Indisch boek bij zit, met tekeningen, over hetgeen haar werkelijk "bingoeng" maakte, en over de jaren die daarvoor bestonden, toen alles nog anders was.
Deze tekst is een bewerkte weergave van de column 'Griffel' zoals verschenen in Moesson, november 2004
Meer lezen van Tonke Dragt?
Het werk van Tonke Dragt laat zich nauwelijks in een bibliografie als deze opsommen. Wie met Google zoekt, vindt meerdere overzichten die elkaar grotendeels overlappen. Enkele titels daarom, leverbaar bij Uitgeverij Leopold, met daarachter het jaartal waarin het boek voor het eerst verscheen.
Over Tonke Dragt
