Anneloes Timmerije:
Indisch zwijgen
Amsterdam: Prometheus, 2002

Ten geleide
In Indisch zwijgen schetst Anneloes Timmmerije een portret van haar Indische familie en Hollandse familie. Het boek opent met de volgende passages

HALUS

Zwijgen is mij met de paplepel ingegoten. Mijn moeder praat alleen als het strikt noodzakelijk is. Haar moeder was precies hetzelfde. Zij konden urenlang in dezelfde ruimte zijn zonder een woord te wisselen. Als ze niet stond te koken, zat mijn grootmoeder dubbelgevouwen in een stoel met een naaiwerkje of haar correspondentie. Mijn moeder was bezig met andere dingen. Conversatie was niet nodig. Praten was een evenement, een gebeurtenis die gepaard ging met onbegrijpelijke, bijna mystieke rituelen. Dat kwam door het goede-momentensysteem van mijn moeder. Zij vindt namelijk dat er, áls je al wat zegt, goede momenten zijn om te praten en slechte. Natuurlijk zijn die goede momenten dun gezaaid en moeilijk te lokaliseren. De enige die ze wist te vinden was mijn moeder. Dat was ook wel zo rechtvaardig, aangezien zij ze het hardst nodig had. Ze kon nou eenmaal niet op elk willekeurig tijdstip van de dag gewoon maar praten. Zehad wel wat anders te doen.
Gesprekken met mijn vader over de kinderen en het huishouden vergden zelfs een uitgekiende, planmatige aanpak. Daar moest ik vooral niet te licht over denken, wat ik dus ook niet deed. Ik liet het wel uit mijn hoofd om zomaar in het wilde weg dingen te bespreken met mijn vader, want je kon het wel aan mij overlaten precies het verkeerde moment uit te kiezen. Maar behalve mijn ongelukkige momentenkeuze was er ook nog de kwestie van de volgorde. Vooral als het om belangrijke dingen ging, zoals een verzoek om meer zakgeld of toestemming voor het bijwonen van een schoolfeest, was het aan te raden dingen in de juiste volgorde ter sprake te brengen, namelijk via mijn moeder.

Zij verstond de kunst mijn vader ongemerkt zó voor te bereiden op een vraag, dat hij akkoord ging. Dat lukte natuurlijk niet van de ene dag op de andere.
'Heb je al gevraagd of ik een Dave Berrybroek mag kopen?'
'Ik heb nog geen geschikt moment kunnen vinden.'
'Wanneer is dan een goed moment?'
'Dat moet je maar afwachten.'
Intussen kwam mijn eerste schoolfeest, waar ik me niet met goed fatsoen zonder die broek kon vertonen, angstig dichtbij.
'Weetje nou al hoe laat ik thuis moet zijn?'
'Zoiets kan ik echt alleen in het weekend bespreken.'
'Wat vind jij dan?'

Mijn moeder zei zelden wat ze vond. Dat had geloof ik te maken met haar idee dat ouders één lijn moeten trekken ten
opzichte van hun kinderen. Ze was ook een vrouw van haar generatie, die de belangrijke beslissingen overliet aan haar man. Behalve als ze iets echt niet wilde. Dan zei ze gewoon 'nee' en hielp er geen volgorde, goed moment of lievemoederen meer aan.
Het goede-momentensysteem trad in werking zodra een onderwerp enige inhoud had. Praten kon, maar 'niet nu', of 'wachten tot je vader thuiskomt'. Vragen of onderwerpen konden derhalve dagenlang in de lucht hangen. Omzichtig sloop ik eromheen, want het verstoren van mijn moeders ritueel zou mijn kansen alleen maar verkleinen. Erom zeuren stond gelijk aan mijn eigen glazen ingooien. Wan~, zoals alle kinderen van Indische moeders weten: zeuren is ten strengste verboden.
Ook de uiteindelijke gesprekken, mededelingen waren het meer, hadden hun eigen ritueel. Die vonden doorgaans na schooltijd in de keuken plaats. Zodra ik binnen was, wist ik of er gepraat zou worden of niet. Als de lucht in huis nietlanger zwaar was van onbeantwoorde vragen, bleef ik rondhangen in de buurt van de keuken, waar mijn moeder het avondeten stond te koken. Daar draaiden wij dan ongemakkelijk om elkaar heen. Zwijgend. Ik rekte mijn nieuwsgierigheid tot het uiterste op, uit vrees voor een teleurstelling. Mijn moeder wachtte, hoogstwaarschijnlijk op het juiste moment, om mij uitsluitsel te geven. Als ik de stilte verbrak om te vragen naar het antwoord was de laatste stap gezet. Opzo'n moment waren we volgens mij allebei opgelucht, wat de beslissing ook was.
Mijn moeders tactiek faalde ook wel eens. Dan zat ik dagen geduldig te wachten om vervolgens nul op het rekest te krijgen. Als ze wist dat mijn vader ergens pertinent tegen was, speelde ze mijn vraag vaak niet eens door. Of het duurde een eeuwigheid voordat ze het goeie moment vond. Zo hing de jurk voor mijn eerste huwelijk al in de kast, terwijl mijn vader nog onkundig was van de aanstaande echtverbintenis van zijn enige dochter.