Jo van Ammers-Küller (1884-1966)
Over de tijd na haar scheiding (een man, twee kinderen) zei ze: "Eindelijk had ik de vrijheid om me geheel aan de literatuur te wijden." Een periode van reizen begon, van schrijven, van successen als het vaak herdrukte De opstandigen (1925), waarin vrouwenemancipattie een belangrijk thema was. Voor 1940 werden hiervan ruim 45.000 exemplaren verkocht; ook als toneelstuk trokken groot publiek. Ze was een gevierd auteur, succesvol, veel vertaald, en uitermate productief. In haar werk had ze altijd een oog voor de positie van vrouwen. Een bijzondere schrijfster, die thans vrijwel vergeten is. Dat heeft een reden.
Johanna Küller werd in 1884 geboren, volgde een meisjes H.B.S, trouwde met ingenieur Ammerlaan en kreeg met hem twee zoons. In 1914 volgt haar eerste boek Roman van een student, met liefde en ongeluk, een combinatie die in meer van haar romans zouden verschijnen.
Haar boeken volgden elkaar steeds sneller op en hadden succes, haar toneelstukken waren eveneens geliefd. In de jaren '30 stond zij op het hoogtepunt van haar roem. Iedereen las haar, iedereen kende haar.
Annie Salomons: "Een grote bloeiende vrouw, met prachtige blanke armen. Ach ja, ze kon veel. Ze was onze Hollandse Vicki Baum, wat minder goed."
Naast haar werk gaf Jo ook lezingen, onder meer in Amerika waar ze sprak over onder andere 'Hollandsch leven in het Moederland en de Koloniën'. Die belangstelling kwam ook terug in een reisboek dat ze over Indië schreef Wat ik zag in Indië (1939). Het is een weergave van een buitenstaandster, die wel kritisch probeerde te zijn maar toch vooral vastberaden van huis leek te zijn gegaan om enthousiast te wezen.
In de oorlog ging het mis. Ze trad toe tot de Cultuurkamer, schreef een sympathiserende brief aan NSB-leider Rost van Tonningen en bleef doorpubliceren. Na de oorlog sloot een ereraad haar uit van he trecht op publiceren tot 1951.
Jo heeft dit niet willen accepteren. Zij bleef rehabilitatie eisen, die ze evenwel nooit zou ontvangen. Na 1951 hernam ze haar werk, maar al boekte ze succes, de grote triomfen van weleer kwamen niet meer terug. Toen ze overleed in 1966, plaatsen slechts weinige kranten een In Memoriam.
Toch, ondanks wat er in de jaren '40 gebeurde, blijft het werk van Jo van Ammers-Küller boeien. Het is een spiegel van de tijd waarin zij leefde, juist door de enorme zeggingskracht die het destijds had. Daartoe behoort ook de koloniale visie die ze vastlegde in haar reisboek, en waarmee zij een plaats kreeg in het Damescompartiment Online.
Meer lezen van Jo van Ammers-Küller? Een selectie uit haar vele titels tellende oeuvre:
Over Jo van Ammers-Küller:
