Maria Dermoût (1888-1962)
Foto uit biografie door Johan van der Woude
"Tot het twaalfde jaar en daarna van het zeventiende tot vijf-en-veertigste jaar (met korte onderbrekingen) in Indië geweest. " Zo antwoordde Maria Dermoût op een vraag in een enquête onder schrijvers in 1952. Deze uitspraak is vaak geciteerd, omdat hierin het wezen van haar werk aanwezig is: Indië, weggaan, verlangen.
Zij werd geboren als Helena Anthonia Maria Elisabeth Ingerman. Op Java, 15 juni 1888, op de suikerfabriek Tirto bij Pekalongan. Later woonde ze op de suikerfabriek Redjosari, te Madioen. In deze jaren was zij eenzelvig. Haar vader werkte, haar moeder heette overleden te zijn. Het hertrouwen van haar vader bracht haar geen geluk: de Duitse stiefmoeder kon het niet vinden met het meisje dat zij huisonderwijs gaf. Later vertrok Maria naar een kostschool in Semarang; daarvandaan reisde ze in 1900 naar Nederland, nauwelijks twaalf jaar oud.
In Nederland woont ze aan de Leidsevaart in Haarlem, naast het gezin van de familie Brouwer. Tussen Maria en de jongste zoon Aldert Brouwer ontstaat een innige band die jaren zou blijven voortbestaan. In de loop der jaren blijft ze proberen de liefde die zij voor hem voelt, waardig te blijven. In haar dagboek schrijft ze: 'Juist daar, waar wij het meest kwetsbaar zijn, zo open voor verdriet! het te ondergaan of aan te doen, zijn wij zonder keuze, en geheel hulpeloos. Het is er! of het is er niet! "We are selected into love", en we kunnen er geen krummel aan toe of afdoen.'
Ondanks haar gevoelens voor Aldert Brouwer, trouwt ze in 1907 met Isaac Dermoût, jurist. Dan is zij al een kleine twee jaar terug in Indië. Ze krijgen twee kinderen: het meisje Ettie (1908) en Hans (1910).
Met Isaac woont ze op verschillende plaatsen in Indië tot ze in 1933 voorgoed naar Nederland gaan. Indë nam ze mee in haar hart, en haar herinneringen verwoordde ze in haar werk. Haar eerste boek, Nog pas gisteren verschijnt in 1951, als ze 63 jaar is, dankzij Johan van der Woude die haar werk leest. Zij toonde zich verlegen: "Iedereen bij me thuis lacht me een beetje uit over wat ik heb geschreven. Een kist vol, zeggen ze. Niet echt uitlachen, maar toch. Zoudt u het eens willen lezen en eerlijk zeggen wat u ervan denkt, ook als 't helemaal niets is, helemaal niets waard? IK weet 't niet, en zult u 't me dan eerlijk, ècht zeggen?"Dat is het begin van een moeizame maar steeds vaker geroemde ontwikkeling als auteur. Latere boeken worden vertaald en in verschillende landen uitgebracht.
Maar succes vergoedt nooit het gemis van geliefden. Haar zoon Hans overlijdt in 1945, zonder dat zij hem in tien jaar gezien had. In 1952 verliest ze haar man. Dan is er Ettie nog die haar heltp bij het schrijfwerk, die met haar meegaat op vacanties en die op het allerlaatst ook bij haar is.
Maria Dermoût sterft op 27 juni 1962, in Den Haag. Tegen haar dochter zei ze: "Soms, soms even zijn wij toch niet alleen."
Citaten uit biografie door Kester Freriks: 'in Indië geweest' pag. 15; 'selected into love'pag. 293; 'soms', pag. 324. Citaat 'verlegen' uit Johan van der Woude's biografie, pag 11.
Meer lezen van Maria Dermoût?
Over Maria Dermoût
