Jo Manders (1891-1982)
"Nooit is er enige aandacht besteed aan hen die daar [in Indië] een lange lijdensweg hebben afgelegd - en de velen die daar een naamloos graf hebben gevonden. Weet iemand in Holland hier iets van?" Dat en meer schreef Jo Manders in een brief uit 1967 die ze naar De Telegraaf stuurde. De toon was typerend voor haar: duidelijk en kordaat, en daarbij toch enige tact. Een zeldzame combinatie.
Het werd een levenswerk voor Jo Manders zich in te zetten voor "hen die daar" waren gebleven. In haar romans en andere boeken vroeg ze er aandacht voor, in haar dagelijks leven gaf ze aan het herinneren haar energie. Zij stond aan de basis van De Stichting, opgericht in 1968, die de publieke belangstelling voor de vrouwelijke oorlogsslachtoffers in Indië bevorderde. Dankzij De Stichting werd in 1971 een beeld voor hun nagedachtenis opgericht en onthuld door Koningin Juliana.
Johanna Elisabeth Manders werd op 24 september 1891 geboren in Amsterdam. Na de vroege dood van haar vader, voedt haar moeder de kleine Jo alleen op. Moeder neemt om het levensonderhoud te bekostigen kinderen uit Indië in de kost. Of Jo Indisch was, is onbekend.
In 1928 gaat Jo Manders naar Deli, met haar echtgenoot Andries Wybren van Dijk die daar gelegerd is. Hier begint ze over Indië te schrijven. Andere boeken volgen snel, en nog iets anders volgt: in 1941 reist ze met haar secretaresse mevrouw P. Neyenhuys drie maanden lang door Australië om daar de mensen te vertellen over de positie van Nederlanders in Indië. Eenmaal teruggekeerd, wordt ze geïnterneerd: eerst in Tjimahi, dan in kamp Bandoeng en daarna in kamp Semarang.Kort na de bevrijding vertrekt het echtpaar naar Australië. Een onrustige tijd van almaar reizen volgt: Sinagali, West-Java, Bandoen en uiteindelijk in de jaren '50 het Hollandse Breda. In 1961 betrekt het echtpaar een boerderij in Rijsbergen waar Jo Manders tot haar laatste dag bleef wonen.
Zij liet prachtige romans achter.
Meer lezen van Jo Manders?
Over Jo Manders
